Erngup nukinganik nukissiorfissap Aasiannut Qasigiannguanullu pilersuisussap qanoq aningaasalersorneqarnissaanut periarfissanik nukissiuuteqarnermut naalakkersuisup Jess Svanep taagugai eqqarsariaallannartortaqarput.
Periarfissat ilaattut taaneqarpoq nukissiorfinnik aktieselskabinngortitsisinnaaneq. Tusagassiuutillu ilaata Naalakkersuisoq oqarnerarpaa innaallagissiorfissaq taanna akissaqartikkumallugu Nukissiorfiit ”privatinut tunniuttariaqalersinnaasut.”
Taama oqarneq qanorpiaq isumaqartinneqaraluarpalluunniit, aktieselskabingortitsisinnaaneq kisimi pineqaraluarpalluunniit, siornatigut pisarsimasut eqqaallugit tupannartoqarpoq – tassami inuiaqatigiit aaqqissuussaanerannut attuumassuteqartorujussuugami. Inuiaasugut kalaallit sumut ingerlajumanitsinnik apeqqummut tunngalluinnarami.
Ila nunatta qanoq ineriartortinneqarnissaa ingerlatsivinnut privatinut akisussaaffinngortinneqarsinnaanngilaq. Niuernermi nukiit siunissami aqussavaatigut? Tamanna inuiannut taamak ikitsigisunut tulluarpa?
Ilaannikkut misigisimasarpunga inuiaqatigiinni ingerlatsivissuit KGH (niuernikkut pilersuinikkullu) aamma GTO (teknikkikkut nukissiuuteqarnikkullu) ilumut maqaasillugit.
Ingerlatsiviimmi taakkua isumagisimavaat nunarput assigiinnerusumik ineriartortinneqassasoq.
GTO eqqarsaatigalugu illoqarfinni anginerni tamani amutsiveqarsimavoq, tassanilu ilinniartorpassuaqarsimavoq – umiatsialiortunik, maskiinalerisunik, biililerisunik innaallagialerisunillu.
KGH-p nalaani ullut tamaasa nunaqarfinnut aalisakkanik aallertoqartarpoq illoqarfimmut assartorneqartussanik, taamaasillutillu nunaqarfinni tunitsiveeqqat imaannaq ulikkaartoorneq ajorput. Tassa nunaqarfinni aalakkaasumik tunisisinnaneq taamanikkut ajornannginnerusimavoq.
Tamatumani kingorna susoqarsimanersoq maani oqaluttuarineqartariaqanngilaq, amerlanerit nunatta oqaluttuarisaanera ilisimammassuk.
Tikikkusutarali tassaavoq maani nunatsinni isorartoqisumi privatinngorsaaniarnissaq politikerit ilaannit akuttunngitsumik, akulikilliartortumillu, eqqaaneqartualermat – uffalu aalajangersinnaanatilluunniit nunarput ukiut 30-t qaangiuppata qanoq isikkoqartinniarnerlugu.
Taamatut ingerlatsiniarneq siumut sumut suliaq inerneqassanersoq ilisimanagu sattaaserluni ingerlatsiniarnertut uanga nalilerpara.
Taamanikkut Namminersornerullutik Oqartussat pisiniarfiuteqarput nunarput ataatsimut tamaat isigalugu pilersuisumik, tassalu KNI. Tassani nunarput ataatsimut tamaat assigiimmik kiffartuunneqarpoq, sinneqartoorutillu nunatta karsianut nakkartinneqartarput, eqqaamanerlunngikkukku allaat ukiut ilaanni 100 mio. kr tikillugit tassunga nakkartitsisoqartarluni.
Taava isumassarsisoqariataarpoq KNI-p ilaa privatinut tunineqassasoq. Taamatullu iliortoqarpoq. Suliassaqarfiit ”imminut akilersinnaanngitsut” taamanikkut Namminersornerullutik Oqartussat tiguaat aningaasartuutissatut.
Taamanikkut pisiniarfiit illoqarfinni anginerniittut milluartakkatut akilerlugit Dagrofa-mut tunineqarput, tassa 220 mio. kr.-ilerlugit, aningaasallu taakku toqqaannartumik Royal Greenland-mut ingerlatinneqarput.
Taava ippassaq meeqqatta ilaata aperivanga: ”Aningaasammi taakku atorlugit suliffeqarfinnik allanik ataavartunik pilersitsisoqarpa?” Ajuusaaqalunga akivara: ”Naamik!”
Tassa paasisinnaanngisara. Nunarput taanna sioqqullugu nammaqatigiinneq aallaavigalugu ingerlanneqarsimasoq taamaalilluni nukillaarsarneqarpoq. Illoqarfinni anginerni pisiniarfiit privatinit pigineqalerput. Siornatigut inuiaqatigiit tamarmik iluanaarutigisartagaat maannakkut privatinut iluanaarutissanngorlugit ingerlatinneqartalerput.
Taamanikkummi nammaqatigiittoqarpoq illoqarfiit anginerit nunaqarfinnut minnernut pilersueqataallutik.
Maanna aamma nunarput ataatsimut isigalugu qanoq ineriartortinneqassanersoq aalajangertoqanngitsoorluunniit nukissiorfiit privatinut tunineqarnissaat eqqartorneqalerpoq.
Nukissiorfiit nunatta ineriartortinneqarnissaanut pingaaruteqarluinnarput. Taakkuupput nunatta ataqatigiinnerusumik ineriartortinneqarnissaanut apeqqutaalluinnartussat.
Qanoq takorluuisoqarnerpoq? Nukissiorfiit privatinut tunineqarpata aatsaat illoqarfinnut nuttarneq sukkangaartumik aallartissaaq minnerunngitsumik Nuummut. Nukissiuutinimmi ingerlatsisut privatit illoqarfinni nunaqarfinnilu sinneqartoorfiunngitsuni ingerlatsinavianngilluaasarput. Nunatta ineriartortinneqarnera aatsaat iluamik equngasumik ingerlalissaaq. (Soormitaavaa ilaa Pisiffik illoqarfinni mikinerusuni pisiniarfinnik pilersitsinianngitsoq?)
Nukissiuuteqarnerup, talittarfeqarnerup mittarfeqarnerullu nunatta ataasiusutut ingerlanneqarnissaa qulakkeersinnaavaat. Taavalu nunatta qanoq ineriartortinneqarnissaanik tunngaviusutigut aalajangersaasoqanngitsorluunniit Nukissiorfiit privatinut tunineqarnissaannik oqalulernissaq tulluanngilluinarpoq.
Jess G. Berthelsen
SIK-p siulittaasua