Maajip aallaqqaataani SIK-p siulittaasuata oqalugiaataa

SIK-p siulittaasuata Jess G. Berthelsenip Nuummi katersortarfimmi maajip aallaqqaataasiorluni katersuunnermi oqalugiaataa imaappoq:

Ataqqinartut sulisartut kingumut sulisartut ulluanni pilluangaaritsi.

Ilisimassavarsi ilisseqanngippat manna nuna ingerlanneqarsinnaanngimmat.

– Ilissiuvusi ullut tamaasa pisiniarfinni pilersorneqarnissatsinnik isumaginnittuususi. 

– Ilissiuvusi utoqqaat angerlarsimaffiini utoqqartatsinnik isumaginnittut.

– Ilissiuvusi suliartortilluta meerartatsinnik paaqqinnittarfinni isumaginnittut. 

– Ilissiuvusi sanaartorfinni oqqisimaarfissatsinnik suliaqartut.

– Ilissiuvusi allaffissornikkut isumagineqarsinnaaniassagatta sullissiuartut. 

– Ilissiuvusi ilagiinnut sapaatini nalliuttuni, ulluinnarnilumi sullissiuartut.

– Minnerunngitsumik aalisakkerivinni sulisartut ilissiuvusi aalisartut tulaassuiuar­sin­naaniassammata uagullu aningaasarsiaqarsinnaaniassagatta suliartortuartut. 

Tassami Nunatsinni aalisakkat saniatigut ajoraluartumik allamik aningaasarsiorfe­qan­ngi­ngajakkatta, taakkuuvusi assakaasunik maani nunami kaavititsisut. Taa­maam­mat peqqutissaqarpusi sulisartut ulluat nalliussissallugu, pilluaqqingaaritsilu.

Aalisarneq tikereerakku tassaniiginnarallassaanga. Aalisarnermut Inatsisissaq SIK-p pingaarteqaa, ajoraluartumimmi aalisarneq kisiat Nunatsinni nappatigaarput, aatsi­tas­sarsiorusuttunut iluamik periarfissanik pitsaasunik periarfissiiniannginnatta.

Taamaattumik aalisarnermut inatsisissap qanoq naammassineqassanersoq SIK-mi assut pissannga­ti­gaarput. Tassami ilaasortatta nunami suli­sut inatsisitigut pitsaa­su­mik atugassaqartinneqarnissaat pingaartipparput. Aap, tusaavara oqariartorto­qar­toq inatsisissaq aalisartunut iluaqutaassasoq. Soorunami aalisartunut iluaqutaa­sa­ri­aqarpoq. Kisianni sulisartummi ? Taakkuup­pummi aalisartut tulaassuiuarnissaan­nik qulakkeerisut. Taamaammat aalisarnermut inatsisissaq aamma sulisartunut ilua­qutaasariaqarpoq, ilaatigut aalisakkerivinni aningaasarsiat qaffannerisigut.

Aamma assuarineqarpoq aalisarnermut inatsisissamut SISA ilanngunneqarsimam­mat. Aalisartuunnginnattagooq taamaattoqarsinnaanngilaq. Arraa aali­sartuunata aalisagartassanut tamatta 33,33 procentimik piginneqataavugut Royal Greenlandi aqqutigalugu. Piginneqataassutillu siammarniaraanni SISA aqqutissaalluarpoq, tassami SISA 42.000-inik ilaasortaqarmat.

Isumaqatigiinniarnerit tamaasa piumasaqaateqartuartarpugut annerusumik qaf­fan­neqarnissatsinnik. Akissutigineqartuartorlu tassa, akissaqanngilagut. Taamaam­mat ulluinnarni tamatta atugarissaarnerulissagutta, kalaaleqatigullu Danmark­imut nuttartut unikaallatsissagutsigit Nunarput aningaasarissaarnerulertariaqarpoq. Tas­sami piviusoq imaammat, illoraarsooqqagut ukiuni kingullerni taama amerla­ti­galutik Nunatsinnut tikerarsimanngikkaluarpata 2023-imi aammattaaq maani nuna­mi ikileriaqqissimassagaluaratta.

Taamaattumik isumaqatigiissimanngikkutta tamatta atugarlioqatigiissalluta, tamat­ta atugarissaarnerulernissarput anguniartariaqarparput, taamatullu isumaqatigiis­su­teqarsimagutta taava tamatta ataatsimoorluta atugarissarnerulerniarluta Nunat­ta aningaasarsiorluarnissaa anguniartariaqarparput.

Nuuk Imermut tunngatillugu imeruersaatit immiaaqqallu puui pillugit Namminer­sorlutik Oqartussat nalunaarutaat siorna allanngortinniarneqarpoq suunngooq tamaasa utertissinnaaniassagatsigit. Arraa, sooq Nuuk Imeq akigineqartariaqarpa suut tamaasa utertinneqarsinnaanernissaat piinnarlugu? Tassami manna nunaru­jussuaq inukeqimmat allatut ajornartumik suliffeqarfiutigut immikkut illersor­taria­qarpagut. Ilami aningaasaatilissuit Nunatta avataaninngaanneersut piumagunik sutigut tamatigut unammillersinnaammatigut sukkanerpaamillu unitsilluta.

Aamma aana ulorianartua, avataaninngaanniik pilersorneqarsinnaanissamik isu­mal­luuteqarnerput taamaalilluni suli annertusiartorpoq, taamaalillunilu aamma maani suliffis­sat ikiliartulerlutik. Tassami Nuuk Imeq matuneqarneratigut sulisut 50-it annaavagut, imaappoq inuiaqatigiit katillugit 75 millionit kronit annaavaat. Taassuma iluani Nuuk Imerminngaanniik iluanaaruteqarnermi Kommuneqarfik Sermersooq 20 millioner kroninik ukiumut annaasaqartalerpoq. 

Mittarfissarsuaq siulleq tassa naammassinialikaseqaaq. Kikkut tamarmik minnerun­ngitsumik Nuummi aammalu Ilulissani najugallit neriupput akikinniararsuarmik Dan­markimut angalasinnaanngussallutik. Taakkumi nunaqqatigut Ilulissani Nuum­milu najugaqanngitsut qanoq akiliuteqartassappat?

Timmisartuutileqatigiiffissuit Nunatta aningaasaataanit amerlanerungaartunik ani­ngaasaatillit Air Greenlandimut unammillerlutik aasaannakkut maanga tim­misaler­pata Air Greenlandip unamminiarlugit Danmarkiliarnermut akigititani apparta­ria­qassavai. Taavami sinerissamut timmisartorneq qanoq akeqalissava? Tassami na­lun­ngilarput Air Greenlandip Danmarkimut timmisartuussisarnini maan­nakkut sin­neqartoorutigisaraa. Aammalu nalunatigu maannakkut Danmarkimut sin­neqar­too­rutiminik sinerissamut timmisartornissatsinnut akikillisaasartoq.

Maani pigisagut suut tamaasa immikkut illersornagit avataani suliffeqarfissuarnut tunniussuunnialerpagut? Illuatungaatigullu aningaasaatilissuit maani nunami sulif­feqarfinnik pilersitseqattaartut ajoriniaasaarlutigit. Ilumut qanoq paasineqartariaqarnerpugut? 

Aaliangertariaqalerpugut maani nunami asangaakkatsinni suniarnerluta. Unammil­leqatigiinneq suna tamaat akigalugu ammaanniarparput? Aaliangiinnassaagut, kin­gu­nissai suussanersut nalunngiinnassavagut. Assersuutigalugu Carlsberg Rusland­i­mi tuniniaasinnaajunnaarami aningaasat 6,5 milliardit kronit annaavai. Tas­sa Nu­nat­ta karsiata ukiumut isertittagaat nallingajallugit. Taamaattumik Nunarsuarmi suliffeqarfissuarnut imaasiallaannarluta unammillersinnaanngilluinnar­pu­gut. 

Taamaammat Nunarput taamatut siammasissumik ingerlatiinnarniarutsigu allatut ajornartumik suliffeqarfiutitta ilai immikkut illersorneqartariaqarput. Ta­man­nali kissaatiginngikkutsigu, taava aaliangiinnassaagut. Maanilu Nunami Det Frie Mar­ked atuutilersillugu. Tassa Naalakkersuinikkut niuerneq akuleruffigineqarani ingerlaler­luta, kikkulluunniit suliffeqarfimmik aallartitsisinnaapput, pisisussaqarpat qujanaq. 

Aanali aamma tupinnartoq. Nutaarsuarnik mittarfissuarnik marlunnik, pingasunik sanatitsivugut Kangerlussuarmigooq mittarfik isasoorluinnalermat aaqqissuun­nis­saa­lu akisussaqimmat, timmisartorsuit angisuut miffigisinnaajunnaassagaat nalu­naarutigineqarmat. Tamanna aallaavigalugu soorunami Air Greenland Nuummut Ilulissanullu nutsertariaqalerpoq 300 millionit kronit atorlugit. A’ vupti Kangerlus­suarmigooq mittarfik siunissami aamma timmisartorsuit miffigiinnaarsinnaavaat. 

Arraa maani nunami suvugut ? Nammineq nalunngilarput suniarnerluta? Uanga paatsiveeruppunga. Eqqarsalerpunga qangali tamanna ilisimaneqarsimanerpa? Taamaattuminguna Namminersorlutik Oqartussat Kangerlussuarmi hoteliutaat privatinit pisiarineqartoq? Miserratigissanngilara eqqumiigi­nikuugakku qanoq ilil­luni privatip Kangerlussuarmi hoteli pisiarisinnaagaa uffalu mittarfik matulersoq.

Immaqami aasit taakkua hotelimik pisisut nalunngereersimavaat siunissami tim­misartorsuit Kangerlussuarmut mittuaannarsinnaajumaartut. Taamaappat taava­miuna mittarfissuit taakku pingasut qanoq ilillugit akilersorniarigut?

Aanali ajornerpaaq. Ilaasortagut Kangerlussuarmiik angerlarsimaffimmiinniik nu­annaringaakkaminniik nutsertariaqalernikuummata Ilulissanut Nuummullu mit­tarfianngooq atorunnaassammat, sunaaffa taamaattoqarnianngitsoq. Qaa ukorsii!

Soorunami ajortuinnaasinnaanngimmata maannakkut akileraarutitigut aaqqissuus­seqqinniarneq ilaasortatsinnut pitsaasumik kinguneqassammat iluarisimaarpara, kisianni iluarisimaarnerusimassagaluarpara aningaasanik nutaanik aningaasalersor­neqartuuppat. Kisianni taamatut isertitat aallaavigalugit akileraarusiiniarneq ilu­arinartippara, ilaasortatsinnummi iluaqutaassammat. Aningaasarsiat pisissutigine­qarsinnaanerannut iluaqutaassaaq, tamannalumi pisariaqavippoq, maannakkummi inuuniarneq maani nunami ilungersunarpoq, minnerunngitsumik orsussap aamma akitsornera ilaasortatsinnut mikinngitsumik malunniutissammat.

Taamaattumik atugarissaarnerulissagutta Nunattalu karsia immerneqarnerussap­pat aatsitassarsiorneq aallartinniartigu uranimik akoqarpata akoqanngippata­luun­niit. Asulimi assiliaatigiinnarsinnaanngilagut. Assiliaatigiinnarlugimmi atugarissaar­ne­ru­lernavianngilagut, uagummi nammineq naalagaavugut Nunatta pisuussutai qanoq aningaasarsiutigissanerlutigit. 

Naapilluta immitsinnut isigaluta oqallissinnaanerput Nunatsinni imaaliallaannarluni pisinnaanngilaq immitsinnut ungaseqigatta. Qujanartumilli ullumikkut nittartak­ka­ti­gut inuit oqallittarfii atorlugit attaveqaqatiginneq annertuumik ingerlatilernikuu­arput, taamaalilluta isummagut annissin­naalernikuullutigit. 

Ajoraluartumilli nuannaarutissaraluarput taanna, oqalliseqataasinnaaneq, aamma nuannaarutissaavallaarunnaalerpoq, tassami oqallisiginiakkat pinnagit inuttarsiuil­lutik sakkor­tuneqqusaallutik oqalliseqataaniarsaripput. Amerlanngikkaluarlu­tik sun­nigaat amerlapput, suliffeqarfinni aqutsisunut, politikerinut, qinikkanut, peq­qinnissaqarfimmi sulisunut, pisiniartitsi­su­nut il.il. sakkortuumik malersuisarlutik.

Taamatut pissusilersorneq akueriuminaappoq, ernumanarlunilu. Taamatut nittar­takkatigut allalluni avaanngunartumik kiinnertarneq nutaarsiassaanngik­ka­luartoq, tamanna SIK-miik oqariartuutigerusupparput, kinaluunniit inuk taama pineqartus­saan­ngilaq.

Kingumut tamassi sulisartut ulluanni pilluangaaritsi ullorsiorluarisilu.